EYLÜL AYINDA GÖKYÜZÜ

EYLÜL  AYINDA

GÜNEŞ :

GÜNEŞ’imiz Eylül ayının  ilk yarısında  ASLAN  takımyıldızı sınırları içersinde bulunacaktır. 16  Eylül’de  komşu BAŞAK  takımyıldızı sınırları içersine geçecek ve ay sonuna kadar   bu takımyıldız sınırları içersinde görülecektir.

 GÜNEŞ’in doğma ve batması bu ay içersinde biraz daha değişecektir. Bu ayın ilk günlerinde  Coğrafya Yönleri olarak bildiğimiz Tam Doğu  ve  Tam Batı  noktalarından kuzeye doğru 11 derece iken ayın 22 sinde EKİNOKS  gününde Tam Doğu noktasından doğup, Tam Batı noktasından batacaktiır.

 

Ayın son günlerinde  ise   artık Güneye doğru 4 derece uzaktaki  bir konumdan    doğup batacaktır.   Bu açı  her geçen gün artacaktır.

Doğma ve batma saatleri her gözlem yerinde farklı olur. Bu zamanlara etki edenler, tarih yani Güneş’in dikaçıklığı ve gözlem yerinin enlemidir.  Ülkenin tamamında aynı saat dilimi ve ortak bir zaman-saat kullanılır.  Güneş, doğudaki bir gözlem yerinde batıdaki bir gözlem yerine göre  daha erken doğar ve batar. Bu fark, iki gözlem yeri arasındaki coğrafya boylamları farkına denk zaman farkı kadardır.

Güneş’imiz yıllık görünür hareketi sırasında  Güneye doğru  yerdeğiştirmesini sürdürecektir. Eylül ayı süresince Ankara’da 12:48  ile  12:38 saatleri arasında öğlen çemberinden geçecektir.  Diğer kentlerin Ankara’ya göre boylam farklarına uygun olarak,  doğusundaki kentlerde daha erken, batıdaki kentlerde ise daha geç geçecektir.   ( Örneğin   Ankara’nın Coğrafya Boylamı yaklaşık  32.8 derece doğu,  İzmir’in ise  27.1 derece doğu boylamı, buna göre aralarındaki boylam farkı  yaklaşık 5.6 derece olur.  Her bir derece Güneş’in hareketine uygun olarak 4 zaman dakikasına denk gelir. Buna göre 5.6 x 4 = 22.4 dakika eder.  Öyleyse Güneş, 1 Eylül günü Ankara Öğlen çemberinden saat 12:48  te geçecek ise, İzmir öğlen çemberinden yaklaşık 22.4 dakika sonra  yanı  yaklaşık 13:11  de geçecek demektir. Daha doğudaki iller için hesap yapılırken boylam farkına denk zaman değeri çıkartılır. Bu ayrıntıyı da unutmayalım…) 

Tam bu geçişler sırasında yani tam öğlen zamanında  ufuktan yüksekliği Eylül ayı süresince  yaklaşık 58-47 dereceler  arasında olacaktır

Eylül ayı içinde gündüz süresinin uzunlukları da   azalmasını  sürdürecektir.  Ayın ilk günü yaklaşık olarak 13sa 03dk olan gündüz süresi  ayın son gününde  11 sa 49 dk  olacaktir.  Yani artık  Gündüz Süresi   hergeçen gün kısalmayı sürdürüyor. ( Bu süre kısalması   21 Aralık gününe kadar sürecek,  bunu zaten biliyoruz.  22 Eylül günü 12 saat  gündüz, 12 saat gece olur.  Ama gerçekte tam böyle olmaz, Gündüz süresi   22 Eylül günü yani  Sonbahar Ilımı günü ( Ekinox zamanı,  gün-tün eşitliği..)  tam 12 saat olmaz,  12 saatten fazla olur..)


AY    

AY,  elips şeklindeki yörüngesinde dolanırken  ;

 

 13 Eylül  günü  enberi  konumunda –

YER’e  en yakın konumda olup   uzaklığı  369.900 km

 

27 Eylül  günü  enöte   konumunda –

YER’e  en  uzak konumda olup   uzaklığı  404.300 km

 

 

Biraz ek BİLGİ :

Şimdi yukarıdaki verilere bakıp “  AY 13 Eylül’ta en yakın konumda, 27 Eylül’taki en uzak” ne anlama geliyor ?  “  diyebilirsiniz.   Hemen belirteyim.

AY, Yerküre etrafındaki yörüngesinde  yılda 13.4  tur atar. Yani 13 turu tamamlar, 14. Turu atarken yıl biter.  

 İşte bu turların herbirinde tamamladığı yörüngeler  birbirinden farklıdır. Bu yörüngelerin büyük eksenleri döner, yörünge üzerindeki özel noktalar düzenli bir şekilde yerdeğiştirir.

Her bir yörüngenin ya da her turun en yakın ve en uzak konumdaki uzaklıkları da sürekli değişir.

Aşağıdaki grafikte bu değişime örnek verilmiştir. AY’ın bir yıl içindeki günlere göre   YER’e uzaklığı noktalanmıştır.  En uzak olduğu noktadaki uzaklık değişimi  yaklaşık 2-3 bin  km  olmasına karşın, en yakın olduğu noktanın uzaklık değişiminin ise yaklaşık 13 bin km civarında olduğu görülür.

 Yörünge elipstir, ancak bu elips yörüngenin dışmerkezliği ( basıklığı) da değişmektedir.  İşte bu değişmeler arasında bizim görebildiğimiz   uzaklıktaki değişimdir.  Uzaklığı değişince,  görünen büyüklüğü de değişir.  Bunlar da bir düzen içersinde olur. 

Bu değişimlerin nedenleri ve nasılları gökbilimciler tarafından çok iyi bilinmektedir.  Düşünün,  onlarca yıl sonraki tutulmaların nerede, nasıl ve hangi saniyelerde gözlenebileceğini bu bilgileri kullanarak hesaplayabiliyoruz.

 Ay ve Yer ikilisinin hareketleri ile ilgili çok güzel vdeoları NASA sayfalarında izleyebilirsiniz.  https://svs.gsfc.nasa.gov/4537

 

Dolunay      :   06 Eylül               Sondördün     :   13 Eylül   

Yeniay         :   20  Eylül                  İlkdördün    :   28 Eylül  

 

12 Eylül :  Ay ve Aldebaran (Boğa tky.nın enparlak yıldızı) yakın görünümde

16 Eylül :   Merkür ve Mars çok yakın görünümde. Herikisi de Güneş’e açısal olarak yakın.

18 Eylül :   Venüs, Ay, Regulus, Mars, Merkür dizilişi, sabah gün doğumu öncesi doğu ufkunda, ay sonuna dek bu diziliş sürecek, Ay hergeçen gün Güneş’e doğru açısal olarak yaklaşacak..

19 Eylül :   Ay, Venüs ve Regulus (Aslan tky.nın en parlak yıldızı) gün doğumunda doğu ufkunda yakın görünümde

26 Eylül :   Ay, Satürn ile çok yakın görünümde, akşam gün batımı sonrasında güney-batı ufkunda

  

GEZEGENLERİN GÖZLENEBİLİRLİĞİ

 MERKÜR :  Ayın ilk günlerinde GÜNEŞ’in Batı tarafında,  ASLAN takımyıldızı sınırları içersinde  ve Güneş’e açısal olarak yaklaşık   9 derece uzaklıkta bulunacak olan gezegen     11-13 Eylül günlerinde batıya doğru olan (retrograte ) geri hareketi yavaşlayacak ve Doğu  yönünde hareketine başlayacaktır.  12 Eylül de  Güneş’e açısal olarak Batı yönde  en uzak konumda (EBBU : 19 derece) olacak ve çok uygun koşullarda çok kısa süre gözlenebilecek.  26 Eylül gününden sonra BAŞAK takımyıldızı içersinde yeralacaktır.

 

VENÜS :    Ayın  ilk günü  Güneş’e olan açısal uzaklığı 31  derece  iken ay sonunda  bu açıklık 24 dereceye kadar azalacaktır.  Sabah gökyüzünde Doğu ufkumuzda  Sabah Yıldızı olarak yeralmaktadır. Güneş doğmadan 2 saat önce DOĞU noktasının 23 derece kuzeyinden doğacak ve Güneş doğu ncaya kadar gözlenebilecektir.  Her geçen gün daha geç doğacak ve görülme süresi kısalacaktır. Ayın ilk günlerinde YENGEÇ takımyıldızı sınırları içersinde yeralacak, 10 Eylül’da   ASLAN   takımyıldızı sınırları içine geçecektir.  VENÜS   -3.5 ,  -4  kadir  parlaklığı ile   GÜNEŞ ve AY’dan sonra gökyüzünün en parlak görünen cismi olmayı sürdürecektir.

 

MARS :  Eylül ayı süresince ASLAN   takımyıldızı sınırları içinde bulunacak olan   “Kızıl Gezegen”  Mars,  Güneş’in  Batı tarafında yeralacak ve Güneş’e ayın ilk günleri açısal olarak 11 derece uzaklıkta ike ay sonuna doğru bu açıklık 21 dereceye kadar ulaşacaktır. Ay sonuna doğru  çok uygun koşullarda Güneş doğmadan önce doğu ufkunda, ufka yakın olarak  kısa süre gözlenebilir.

 

JÜPİTER :  Gezegenlerin “Ağabeyi”  olan bu dev gaz gezegenin  Güneş ile arasındaki açısal uzaklık (u :  uzanım açısı)   Güneş’in Doğu tarafında hergeçen gün azalmaktadır.  Ayın ilk günü 43 derece olan bu açısal uzaklık ayın son gününde 21 dereceye kadar azalacaktır.  JÜPİTER’in  BAŞAK takımyıldızı içindeki konumu çok az değişmesine karşın GÜNEŞ’in doğuya doğru yerdeğiştirmesi sonucu  aralarındaki açısal uzaklık hergeçen gün azalmaktadır.  Güneş battığında, Güney -Batı yönünde  ufuktan yaklaşık 35 derece yukarıda görülecek ve birkaç saat sonra batmış olacaktır. Ayın ilerleyen günlerinde Batı ufkuna daha yakın olacak ve gözlem süresi kısalacaktır. Ancak gökyüzünde Venüs kadar olmasa da -1.5 kadire yakın parlaklığı ve  kendi etrafında dolanan görece parlak ve meşhur Galileo Uyduları ile  keyifle gözlenebilecek bir gözlem hedefi olacaktır.  Eylül ayı süresince de BAŞAK takımyıldızı sınırları içersinde yeralmayı sürdürecektir.

 

SATÜRN   :  Gökyüzünün  güzel görünümlü “Halkaların Efendisi”    dev gaz gezegeni olan SATÜRN, Eylül ayı süresince de  YILANCI  takımyıldızı sınırları içinde bulunacaktır Akrep’in Kalbi  Antares’in doğusunda, yaklaşık 12-13 derece olan açısal uzaklığını da koruyacaktır.   Ayın ilk günlerinde Güneş battığında  Güney yönünde  ufuktan 25-30 derece yükseklikte görünecek olan SATÜRN  gece yarısından sonra batmış olacaktır.  Her geçen gün  ise daha erken batacaktır.  JÜPİTER kadar parlak olmasa da 0.5  kadire yaklaşacak olan parlaklığı ile Antares’in doğusunda hemen farkedilecektir.    Güzel görünümlü  halkalı gezegen SATÜRN,    Akrep ve Yay-Nişancı takımyıldızlarının, Samanyolu Gökadamızın merkez doğrultusunuın, çok sayıda bulutsu  ve derin uzay cisminin bulunduğu bir bölgede bulunuyor.  Çevresiyle keyifli gözlem yapılabilecek bir yerde…

 

SATÜRN’ün halkası görünüm olarak en uygun konumda,  Astrofotoğrafçılar için güzel bir hedef olur.  Kaçırmayın.

Gökyüzünüz açık olsun..

 

 

 

 

 

Bir cevap yazın

E-Posta adresiniz yayınlanmayacaktır.