MART AYINDA GÜNEŞ :
Bilgi Notu :
Yerküremiz GÜNEŞ etrafındaki yörüngesini bir yılda tamamlar. Dönme ve dolanma hareketi yapan Yerküre üzerinde gözlem yapıyorsanız, çevrenizdeki gökcisimlerinin hareketlerini farklı algılarsınız. Gözlediğiniz bu tür hareketlere “görünür hareket” adını veririz. (Bu konuyu ayrıca ele alınacaktır. Yerküredeki gözlemci olarak GÜNEŞ’i gözlediğinizde onun görünür hareketi sırasında hergün yaklaşık 1 derece doğuya doğru yerdeğiştirdiğini, bir yılda YER etrafında bir kez dolandığını gözleriz. Güneş’imizin gökyüzünde gözlenen bu yer değiştirmesi, yerkürenin hareketi sonucunda gözlenen bir göreli-görünen harekettir. Güneş’in gerçek hareketi değildir.) Bu hareketi sırasında da bir yıl süresince Burç adı verilen 13 takımyıldızın sınırları içersinde yolalır.
Bilgi Notu :
GÜNEŞ’imizin bir yıl boyunca gökyüzünde izlediği çembere “TUTULUM” denilmektedir. Güneş, bu çember üzerinde hergün yaklaşık 1 derece doğuya doğru yolalır. Güneş ve Ay Tutulmaları, YER, AY ve GÜNEŞ tam bu çember üzerinde ve aynı hizada olduklarında gerçekleşir. Tutulum denmesinin nedeni de budur. Diğer gezegenler ve AY da bu çembere çok yakın dolanırlar. Hepsinin dolandığı, Tutulum çevresindeki band şeklindeki bu bölgeye ZODYAK KUŞAĞI adı verilir.
Bilgi Notu :
Güneş Tutulum üzerinde hareket ederken Gök Eşleğine uzaklığı yanı DİKAÇIKLIĞI sürekli değişmektedir. 21 Haziran’da Gök Eşleğinden kuzeye doğru en fazla 23.5 derece uzaklaşır. 22 Eylül’de gökeşleğini keserek sonra güneye iner, 21 Aralık günü maksimum ( – değer alarak) 23.5 derece olur, sonra tekrar Eşleğe yaklaşır. 20-21 Mart günlerinde GÜNEŞ, gökeşleği üzerinde, İlkbahar noktasında bulunur, bu konum İlkbahar ILIMI olarak adlandırılır. Sonraki günlerde ise gökeşleğinden kuzeye doğru uzaklaşır ve bu döngü sürer gider. Gökeşleğine olan açısal uzaklıktaki bu değişim, doğma-batma, gün süresi gibi kavramları belirler.
GÜNEŞ’imiz de Mart ayının ilk günlerinde KOVA takımyıldızı sınırları içersinde bulunacaktır. 12 Mart günü ise komşu BALIKLAR takımyıldızı sınırları içine geçecek ve ay sonuna kadar bu takımyıldız sınırları içersinde görülecektir.
GÜNEŞ’in doğma ve batması bu ay içersinde, Coğrafya Yönleri olarak bildiğimiz Tam Doğu ve Tam Batı noktaları yakınlarında olacaktır. Ayın ilk günlerinde, Tutulum üzerindeki görünür hareketi sırasında, Gökküresinin Güney tarafından Gök Eşleğine doğru yaklaşacak ve 20 Mart günü Gök Eşleği üzerinde olacaktır. Bu noktaya İlkbahar Noktası – ILIM Noktası denir ve İLKBAHAR ILIMI – İLKBAHAR EKİNOKSU gerçekleşir. Tam bu günde Gece ve Gündüz süreleri eşit ( 12 saat) olur. Sonraki günlerde ise gökyüzünde Kuzey enlemlere doğru yolalır. Bu tarihten sonra gündüz süreleri 12 saatten daha uzun olacaktır, her geçen güz bu süre uzayacaktır. ( Hesaplamalarda Güneş’in merkezi kullanılır. Güneş’in merkezi ufkun altına inmiş olsa bile Güneş’in tamamen batması için kısa bir süre daha geçer. Sabah doğarken ise, Güneş merkezi ufkun üzerine çıkmadan kısa bir süre önce Güneşin üst kenarı ışınlarını göndermiş olur. Bunun sonucu olarak, ılım gününde gece-gündüz eşitliği yazılırken aslında Gündüz süresi 12 saatten daha fazla sürer. 16-17 Mart günlerinde gündüz=güneş ışığı gördüğümüz ve gece= güneş ışığı görmediğimiz süreler eşit olup 12 saat olur. Bkz.. http://astrobilgi.orgekinoks-sonbahar-ilimi/ )
Mart ayının ilk günlerinde yaklaşık 11 sa 20 dk olan gündüz süresi ay sonuna doğru yaklaşık 65 dakika artacak ve 12 sa 35 dk olacaktır. ( Burada unutulmaması gereken özellik ; Türkiye’mizin doğusu ile batısı arasındaki doğma-batma saatleri arasındaki fark yaklaşık 1 saat civarındadır, ancak enlemler arasındaki küçük zaman farkları dikkate alınmadığında gündüz süresi ülkemizin heryerinde aynı uzunlukta olur.)
Güneş, Mart ayının ilk günleri Ankara’da 07:22 de doğacak, ayın ilk yarısında çok fazla değişmeyecek olan bu doğma zamanı son günü ise 06:34 olacaktır. Artık her geçen gün Güneş ışınlarını biraz daha erken göreceğiz, akşam olurken ise batışını daha geç izleyeceğiz..
GÜNEŞ, Mart ayı süresince Ankara’da saat yaklaşık 13:00 – 12:52 saatleri arasında öğlen çemberinden geçecektir. Diğer kentlerin Ankara’ya göre boylam farklarına uygun olarak, doğma ve batma zamanlarında olduğu gibi, öğlen çemberinden geçiş zamanları ; doğusundaki kentlerde daha erken, batısındaki kentlerde ise daha geç olacaktır. ( Örneğin Ankara’nın Coğrafya Boylamı yaklaşık 32.8 derece doğu, İzmir’in ise 27.1 derece doğu boylamı, buna göre aralarındaki boylam farkı yaklaşık 5.6 derece olur. Her bir derece Güneş’in hareketine uygun olarak 4 zaman dakikasına denk gelir. Buna göre 5.6 x 4 = 22.4 dakika eder. Öyleyse Güneş, 1 Mart günü Ankara Öğlen çemberinden saat 13:02 te geçecek ise, İzmir öğlen çemberinden yaklaşık 22.4 dakika sonra yanı yaklaşık 13:24 de geçecek demektir. Ankara’dan daha doğudaki iller için hesap yapılırken boylam farkına denk zaman değeri bu kez çıkartılır. Bu ayrıntıyı da unutmayalım…)
GÜNEŞ, Ankara ile aynı enlemli gözlem yerlerinde Şubat ayının ilk günlerinde, günortasında, Güney yönünde, ufuktan en fazla 42 derece yüksekten geçecektir. Ayın son günlerine doğru ufuktan yüksekliği yaklaşık 54 dereceye ulaşacaktır. (Ankara’ya göre verilen bu değerler, güneye doğru kaç derece giderseniz o kadar artar.. Kuzeye giderseniz azalır.) Her geçen gün GÜNEŞ ışınlarının geliş eğim açısı artmasını sürdürecektir. Isınma artacak, ancak geçmişten gelen bir deyişi de unutmayalım. “Mart kapıdan baktırır , kazma kürek yaktırır.”
———————————————————————————————————————–
AY
AY, elips şeklindeki yörüngesinde dolanırken ;
11 Mart AY, Enöte ( YER’e en uzak ) konumunda : 404 675 km
26 Mart AY, Enberi ( YER’e en yakın ) konumunda : 369 100 km
AY’ın EVRELERİ :
Dolunay : 02 Mart Sondördün : 09 Mart Yeniay : 17 Mart
İlkdördün : 24 Mart Dolunay : 31 Mart
Tıpkı Ocak ayı içinde olduğu gibi Mart ayı içinde de 2 Dolunay gerçekleşecek. Artık öğrendik. Bir ay içinde 2 dolunay gerçekleştiğinde ikinci Dolunay’a MAVİ AY deniliyor.
Artık biliyorsunuz, bu durumun mavi renk ile bir ilgiisi yok. AY mavi renkte görünmez. YER atmosferindeki toz +parçacıkların türü ve miktarı uygun olduğunda sözkonusu mavi bir renklenme olur.
Yine bildiğimiz gibi, Güneş ve AY , sabah doğduğunda ve akşam batmadan az önce ufka yakın konumda rengi kızıllaşır, bu atmosferin etkisidir. Bu kızıllaşma miktarı da atmosferdeki toz, su buharı, bazı gazlar vb miktarına bağlıdır.
AY, Yer etrafındaki yörüngesinde dolanırken, gökyüzünde hergün GÜNEŞ’ten açısal olarak yaklaşık 13 derece doğuya doğru uzaklaşır ve bunun sonucu olarak aynı gözlem yerinde hergün yaklaşık 45-50 dakika daha geç doğar.
AY’ın evrelerine bakarak doğma batma zamanlarını tahmin edebilirsiniz.
YENİAY evresinde ise Güneş ile hemen hemen aynı doğrultuda olacakları için aynı saatte doğar batarlar. Bu evrede iken bize dönük olan yüzü karanlık olacağı için ve ayrıca Güneş ışınları etkisi ile görülemez.
İLKDÖRDÜN evresinde : GÜNEŞ öğlen çemberimizde iken, doğu ufkumuzdan AY doğar, GÜNEŞ battığında ise AY Güney yönümüzde Öğlen Çemberimizde görülür. Gece yarısı olduğunda AY batar.
DOLUNAY evresinde : Yerdeki gözlemciye göre GÜNEŞ ile ters-karşı tarafıta yeralır. GÜNEŞ batarken doğar, bütün gece gökyüzünü aydınlatır, GÜNEŞ doğarken AY batar.
SONDÖRDÜN evresinde : Gece yarısı olduğunda doğar, sabah GÜNEŞ doğarken AY güneyde en yüksek konumunda olur. Öğlen olduğunda ise günortasında AY batar.
GEZEGENLERİN GÖZLENEBİLİRLİĞİ
Bilgi Notu :
Tutulum düzlemine yakın olan, ZODYAK Kuşağı içinde dolanan Gezegenler ve AY Güneş’in Doğu tarafında olması durumunda, Güneş battıktan hemen sonra gökyüzünde görünürler. Batı tarafında olanlar ise, Güneş sabah doğmadan önce doğarlar. Bu gökcisimleri Güneş’e açısal olarak ne kadar uzak olurlarsa o denli fazla süre gözlenebilirler.
MERKÜR ; Mart ayının ilk günlerinde açısal olarak Güneş’in 9 derece doğusunda ve BALIKLAR takımyıldızı sınırları içersinde bulunacak. Her geçen gün doğuya doğru olan yörünge hareketi sırasında açısal olarak Güneş’ten uzaklaşak, 15 Mart günü açısal olarak Güneş’e en uzak konumda (En Büyük Doğu Uzanım EBDU = 18 derece ) olacaktır. İlerleyen günlerde ise görünen hareketinde batıya doğru geri hareket yapacak ve açısal olarak Güneş’e yaklaşacaktır. Ay ortasında, Güneş battıktan hemen sonra uygun gözlem koşullarında, Batı ufkunda, ufka yakın bir konumda Venüs ile yakın görünümde kısa süre gözlenebilecektir. Diğer günlerde açısal olarak Güneş’e yakın olması nedeniyle gözlenemeyecektir.
VENÜS : Mart ayının ilk günlerinde, Merkür ile yakın görünümde olarak KOVA dan BALIKLAR takımyıldızına geçecek, ay sonuna ise KOÇ takımyıldızı sınırlarına girecektir. Ay içinde Güneş’e açısal uzaklığı doğusunda 19 dereceye kadar artacaktır. Ayın sonlarına doğru oldukça parlak ( -3.5 kadir ) bir şekilde Güneş battıktan hemen sonra Batı ufkunda ufka yakın bir konumda görülecektir.
MARS : Ayın ik günlerinde Güneş’in Batı tarafında 77 derece açısal uzaklıkta bulunan “Kızıl Gezegen” 12 Mart günü YILANCI takımyıldızından YAY takımyıldızına geçecektir. İlerleyen günlerde doğuya doğru hareketini sürdürecektir. Bu hareket sırasında her geçen gün SATÜRN gezegeni ile açısal olarak yakınlaşacaktır. Güneş’in gökyüzündeki doğuya doğru görünür hareketinin daha hızlı olması nedeniyle, ayın son günü Güneş ile arasındaki açısal uzaklık daha da artacak, 91 derece olacaktır. Gece yarısından sonra, güneydoğu ufkumuzdan önce JÜPİTER, sırası ile sonra MARS ve SATÜRN doğacak, sabah kadar gözlenebileceklerdir. Ay sonuna doğru daha erken dogacak ve gözlem süresi daha da artacaktır. 
JÜPİTER : Bu ay içersinde de Güneş’in batısında bulunacaktır. Ayın ilk günlerinde açısal olarak Güneş’e yaklaşık 105 derece uzaklıkta iken, TERAZİ takımyıldızı içersinde konumu fazla değişmemesine karşın, Güneş’in doğuya doğru hareketi nedeniyle ay sonuna doğru Güneş’ten açısal olarak yaklaşık 136 derece uzaklaşmış olacaktır. Bunun sonucu olarak gezegenlerin en büyüğü olan bu dev gaz gezegen ayın ilk günlerinde geceyarısı, doğu-güneydoğu ufkunda görünecek, ayın son günlerinde ise daha erken, gece yarısından önce doğacak ve gün doğana dek uzun süre gözlenecektir. -2 kadirden daha parlak görünümü, Galileo uyduları, 7-8 Mart geceleri AY ile yakın görünümde olması ile güzel bir gözlem hedefi olmayı bu ay da sürdürecektir.
SATÜRN : Mart ayı içersinde YAY takımyıldızı içersinde konumu fazla değişmeyecek olan “Halkaların Efendisi” denilebilecek bu güzel görünümlü dev gaz gezegen, ayın ilk günlerinde Güneş’in Batı tarafında ve 61 derece açısal uzaklıkta olacaktır. Bu tarihlerde, Jüpiter ve Mars tan sonra Güneş’in doğuşundan yaklaşık 3 saat önce doğacak ve gündoğumuna kadar Güneydoğu ufkumuzda gözlenebilecektir. Ay sonuna doğru Güneş’in doğuya doğru olan hareketi sonucunda açısal uzaklık 91 dereceye kadar çıkacaktır. Bunun sonucu ayın ilerleyen günlerinde, daha erken doğacak ve daha uygun gözlem koşulları olacak demektir.
Mart ayı süresince Güneş battıktan hemen sonra Güney 
ufkumuzda ÜLKER(Pleiades) Açıkyıldız Kümesi, BOĞA takımyıldızı, ardından parlak yıldızları ve görkemli bulutsuları ile AVCI (Orion) takımyıldızı doğmuş olacak ve onları gökyüzünün en parlak görünen yıldızı Akyıldız (Sirius) izleyecektir. Gece yarısından sonra ise, güneydoğu ufkumuzdan sırası ile JÜPİTER; MARS ve SATÜRN gezegenleri yükselirken AKREP, en parlak yıldızı Antares ve YAY takımyıldızları ile Samanyolu merkezi doğrultusundaki parlak derin uzay cisimleri ile çok güzel gözlem hedefi ortaya çıkacaktır.
AY, sondördün evresi sonrasında, 7 Mart’ta JÜPİTER, 10 Mart’ta MARS ve 11 Mart’ta ise SATÜRN’e yakın görünümde olacaktır. 18-19 Mart Güneş battıktan hemen sonra Batı ufkumuza çok yakın konumda MERKÜR ve VENÜS ile yakın görünümde olacaktır. İki günlük hilal şeklindeki AY ve iki gezegen güzel bir astrofotograf hedefi olur ancak ufka çok yakın olmaları, tan olayı, kısa süre gözlenebilmeleri işi zorlaştıracaktır. Kolay gelsin.
Bu üç gezegenin sıralandığı yerlerde ise yine gökyüzünün güzel bir bölgesi bulunmaktadır. Antares gibi Akrep ve Yay takımyıldızının parlak yıldızları bu üçlüye ve Ay’a eşlik edeceklerdir. Yay takımyıldızı bölgesinde Samanyolu gökadamızın merkez doğrultusundaki çok sayıda küme, bulutsu gibi derin uzay cisimlerinin var olması gözlemciler için güzel hedef oluşturacaktır.
Kış mevsimi bitiyor diye aldanmayalım. Mart ayı bu, hiç belli olmaz,, havalar soğuk olabilir. Ancak kentlerden uzaklaştığınızda atmosfer daha temiz olur ve pırıl pırıl gökyüzü siz bekliyor olacaktır.
–—————————————————-
Gökyüzünüz açık olsun.. İyi gözlemler..
Günlere Göre
MART ayı Gökolayları
01 AY ve Regulus(Aslan takımyıldızının en parlak yıldızı) çok yakın görünümde
02 AY; DOLUNAY evresinde
18/19 MERKÜR; VENÜS ve AY yakın görünümde
07 AY ve Jüpiter yakın görünümde
09 AY ; SONDÖRDÜN evresinde
10 AY ve MARS yakın görünümde
11 AY ; bu ay içinde Yer’e en uzak ( ENÖTE ) konumunda 404 675 km
11 AY ve SATÜRN yakın görünümde
15 MERKÜR, en büyük doğu uzanımda ( EBDU = 18 derece )
17 AY ; YENİAY evresinde
22 AY ve Aldebaran (Boğa takımyıldızının en parlak yıldızı) çok yakın görünümde.
24 AY , İLKDÖRDÜN evresinde
26 AY ; bu ay içinde Yer’e en yakın ( ENBERİ ) konumunda 369 100 km
28 AY ve Regulus(Aslan takımyıldızının en parlak yıldızı) çok yakın görünümde
31 AY , DOLUNAY evresinde
=================================================================
